خانه کتاب افغانستان: دکتر محمدیونس طغیان ساکایی، نویسنده، شاهنامه‌پژوه و استاد پیشین دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کابل، بامداد شنبه ۱۲ میزان/ مهر ۱۴۰۴ در سن ۶۹ سالگی پس از تحمل روزها بیماری در بیمارستان استنفورد ایالت کالیفرنیا، در پی ابتلا به سرطان کبد چشم از جهان فرو بست.
او از چهره‌های برجسته ادبیات حماسی افغانستان بود که آثارش در حوزه فردوسی‌پژوهی و تاریخ ادبیات فارسی، جایگاه ویژه‌ای در محافل علمی و دانشگاهی داشت.
ساکایی در سال ۱۳۳۵ در اندراب ولایت بغلان به دنیا آمد و از خانواده‌ای فرهنگی و اهل قلم برخاست. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش گذراند و سپس وارد دانشگاه کابل شد. او دکترای ادبیات فارسی را از دانشگاه دولتی تاجیکستان دریافت کرد و بیش از سه دهه در دانشگاه کابل به تدریس پرداخت.
پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، ایشان به همراه با خانواده‌اش کشور را ترک کرد و در ایالت کالیفرنیا اقامت گزید. فرزندان او نیز در حوزه‌های علمی و فرهنگی فعال‌اند و تا پایان عمر در کنار او زندگی می‌کردند.
از او آثار ارزشمند بسیاری در حوزه متون کهن و نقد ادبی باقی مانده است. برخی از مهم‌ترین کتاب‌های او عبارت‌اند از:
– نظم در دری
– در شناخت فردوسی و شاهنامه
– تاریخ ادبیات فارسی در سده‌های هفتم و هشتم هجری
– تاریخ ادبیات فارسی در سده‌های نهم و دهم هجری
– متون تاریخی برای دوره کارشناسی ارشد
– خانواده‌های گودرز و پیران در شاهنامه
– اخرین اثر شهر رویاهای من کابل
بسیاری از این آثار، سال‌ها به عنوان منابع درسی در دانشگاه‌های افغانستان تدریس می‌شدند و نزد پژوهشگران و دانشجویان ادبیات فارسی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
فراتر از محیط دانشگاه، طغیان ساکایی حضوری فعال در فضای فرهنگی کشور داشت. او در همایش‌ها، نشست‌های علمی، رسانه‌ها و محافل ادبی شرکت می‌کرد. وی یکی از مدافعان جدی زبان فارسی، ادبیات حماسی و هویت فرهنگی افغانستان و همچنین از بنیان‌گذاران و رییس شورای سراسری هزاره‌های اهل سنت بود.
طغیان ساکایی در سال‌های پایانی عمر با بیماری سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کرد. نخستین نشانه‌ها در ناحیه گوش ظاهر شد و پس از جراحی، علائم بیماری به کبد گسترش یافت. به گفته یکی از اعضای خانواده‌اش، پس از تشخیص نهایی، دیگر فرصت چندانی برای درمان باقی نمانده بود. با این حال، او تا واپسین روزهای زندگی به نوشتن و ارتباط با جامعه ادبی افغانستان ادامه داد.
با درگذشت طغیان ساکایی، جامعه فرهنگی افغانستان یکی از صداهای ماندگار خود را از دست داد؛ صدایی که شاهنامه را نه فقط روایت اسطوره‌ها، بلکه آینه‌ای از هویت تاریخی و فرهنگی یک ملت می‌دانست. میراث او در میان شاگردان، کتاب‌ها و خاطرات دانشگاه کابل باقی خواهد ماند؛ همچون پژواکی از فردوسی در روزگار ما…