خانه کتاب افغانستان: تاریخ افغانستان

سید جمال الدین حسینی افغانی درباره ملت افغانستان و در مورد تاریخ افغانستان مقالات و کتابهایی نوشته است؛ که معروفترین این آثار دو کتاب مفصل و مهمی به نام‌های (البیان فی الانجليز و الافغان) و (تتمه البيان فی تاريخ الافغان) مى‌باشد. که ترجمه این آثار اینک در اختیار خوانندگان ارجمند قرار داده می‌شود؛ این دو کتاب از جمله آثار مهمی هستند که از قلم آن نابغه بزرگ مشرق زمین برای ما به یادگار مانده است. این کتابها به زبان فصیح عربی نوشته شده است. کتاب تتمه البيان فی تاریخ الافغان برای اولین بار در سال ۱۳۱۸ هجری قمری برابر با ۱۹۰۱ میلادی در کشور مصر به چاپ رسیده و با تصحیح و کوشش على يوصف الكریدلی صاحب امتیاز جريده “العلم العثمانی” منتشر شده. ناشر این کتاب را به پادشاه وقت افغانستان امیر عبدالرحمان خان اهدا کرده است. ترجمه موجود از روی نسخه از همین چاپ ترجمه
شده است.

ارزش این مجموعه آثار سید جمال در تاریخ افغانستان از دو جهت بسیار حائز اهمیت است. اول به دلیل اعتبار جهانی شخصیت نویسنده که به نابغه شرق بحق معروف حضور همگان هستند و در توصیف و تمجید از ایشان همین بس که به تعبیر مولانا “افتاب آمد دلیل افتاب”. در هر حال اعتبار شخصیت نویسنده بر ارزش آثار ایشان می‌افزاید. ارزش دوم این گنجینه در این است که اغلب وقایعی که ایشان نوشته‌اند به خصوص در قسمت جنگ‌های مردم افغانستان با انگلیس‌ها و نیز دوره حکومت دوست محمدخان و فرزندان وی از جمله وقایعی هستند که سید جمال به عنوان یک ناظر آگاه به مسائل سیاسی زمان خودش از نزدیک شاهد آنها بوده و به همین دلیل ایشان حوادث و وقایع را با جزئیات کامل مورد موشکافی قرار داده‌اند. ایشان در دوره حکومت دوست محمد خان و فرزند او (سلسله محمدزایی‌ها) از جمله رجال سیاسی برجسته هیئت حکومت افغانستان بوده‌اند و در جنگ افغانستان و ایران بر سر مسئله هرات در اردوی دوست محمد پادشاه افغانستان حضور داشته‌اند. در این مورد می‌توان بـه زندگینامه سید جمال در مقدمه کتاب الرد على الدهريين مراجعه کرد؛ که ترجمه آن در همین کتاب ارائه شده است.