خانه کتاب افغانستان: دوبیتی‌های عامیانه هزارگی (ویراست دوم)

در فرهنگ شفاهی مردم هزاره، دوبیتی رایج‌ترین قالب ادبی برای بیان احساسات و عواطف و حتی حوادث و رویدادهاست. وزن آشنا و روان آن باعث شده که دست مایه‌ی عموم قرار گرفته و همدم همیشگی آنان باشد. سرایندگان دوبیتی الزاماً شعرای مسلکی و نام و نشان‌دار نیستند، بلکه مردمان گمنام و بی‌نشانند. آنچه که شناخته‌شده و نامدار است خود دوبیتی است. هرکس دلی سوخته و حسی ناآرام داشته باشد به دوبیتی پناه برده و سوز دل و طپش احساس خود را در آن می‌سراید و می‌خواند. به همین خاطر است که دوبیتی نه با سرایندگان که با خوانندگان خود شناخته می‌شود. هستند کسانی که حافظه‌ی قوی و صدای شیرین دارند و در محافل و مجالس می‌خوانند و بدین هنر نزد مردم شهرت و محبوبیت دارند. آنان خود نیز ممکن است که بسرایند، اما معمولاً بین سروده‌های خود و آنچه از دیگران می‌خوانند فرقی نمی‌گذارند. به همین خاطر است که شهرت آنان به بیت‌خوانی است نه بیت‌سرایی. البته هستند شعرایی که بین مردم به شاعری مشهورند، مثل میرحسن بیکتخت و شاه ناطق نیلی، ولی شهرت شاعری آنان به غزل‌ها، منظومه‌ها، و منقبت‌هایشان است نه دوبیتی‌هایی که احتمالاً سروده‌اند.
مشهورترین دوبیتی‌خوانان، دنبوره‌چی هایند. دنبوره مهمترین و مشهورترین ساز هزاره‌هاست. این ساز به شدت متکی به کلام، به خصوص دوبیتی است. آهنگهای هزارگی به دلیل ملودی‌های کوتاه به زودی به تکرار می‌انجامد. فقط کلام است که با تنوع خود آن ملودی‌ها را از تکرار نجات می‌دهد. به همین دلیل دنبوره هزارگی همیشه با خواندن همراه است.

دوبیتی‌های هزارگی نیز به حکم کلی دوبیتی از محبوبیت بالایی در بین هزاره‌ها برخوردار است. آنها لحظه‌های غم و شادی خود را با دوبیتی سپری می‌کنند. دوبیتی بازتاب دهنده‌ی زیباترین دلبستگی‌ها و آرزوهای آنهاست.